دمنوش شنبلیله و گزنه و گشنیز

شنبلیله یا شنبلید یک گیاه یک‌ساله با گل‌های سفید و دانه‌های سفت، زردفام- قهوه‌ای، زاویه‌دار و متعلق به خانواده باقلائیان ( Fabacecae یا Fabaceae) است. ارتفاع آن به 60-30 سانتی‌متر می‌رسد. برگ‌های آن سه بخشی، دندانه‌ای و تخم‌مرغی شکل و به رنگ خاکستری- سبز هستند. هر یک از غلاف‌های شمشیری شکل نازک آن حاوی 20-10 دانه است. دانه‌های شنبلیله کوچک و طول آن‌ها 5 میلی‌متر است.

این محصول یکی دیگر از دمنوش‌های ترکیبی نیوشاست که از سال 1397 به جمع محصولات اضافه شده است. این محصول متشکل از برگ گزنه جمع‌آوری شده از طبیعت، بذر شنبلیله و بذر گشنیز است که با فرمولاسیونی اختصاصی در هم آمیخته شده‌اند و بخاطر وجود گزنه طعمی نسبتاً تلخ دارد.

بومی بخش‌های جنوبی اروپا و غربی آسیا است و طبق نظر برخی کارشناس‌ها و محقق‌ها، این گیاه ابتدا بومی ایران بوده است و سپس به سایر نواحی منتقل شد. شنبلیله به طور گسترده‌ای در هند، چین، آفریقا، الجزایر، عربستان صعودی، پاکستان، مصر، ترکیه، اکراین، اسپانیا و ایتالیا پرورش داده می‌شود.

توزیع گسترده کشت شنبلیله در دنیا، از مشخصه‌ی انطباق آن با شرایط آب وهوایی و محیط‌های رشد گوناگون است؛ ممکن است که شب‌های سردتر بر محتوای ساپوژنین (ساپونین‌های استروئیدی) دانه شنبلیله اثر مفید داشته باشد.

در کتب سنتی به اسم حلبه معروف می‌باشد. در فرانسه به آن Trigonelle می‌گویند. نام این گیاه از کلمه یونانی Trigonou، به معنای مثلث، به دلیل مثلثی بودن شکل برگچه‌ها و «foenum-graecum» به معنای «hay Greek» یا علف یونانی به دلیل کاربردهای فراوان آن در یونان باستان،گرفته شده است.

اولین کاربرد ثبت شده شنبلیله بر روی یک پاپیروس مصری باستانی است که تاریخ آن به 1500 سال پیش از مسیح برمی‌گردد. دانه‌های شنبلیله به طور متداول در پخت و پز استفاده می‌شود.
گیاه شنبلیله قرن‌ها به عنوان یک ادویه آشپزی در کشورهای اروپایی استفاده شده است و در هند، پاکستان، بنگلادش و سایر کشورهای آسیایی یک جزء محبوب در پودرهای کاری، ترشی‌ها و مخلوط ادویه‌ها است.
امروزه دانه ها یا عصاره شنبلیله در محصولات نانوایی، محصولات لبنی یخ‌زده، محصولات گوشتی، چاشنی‌ها، آبنبات، پودینگ های ژلاتین و نوشیدنی‌های غیرالکلی استفاده می‌شوند.
دانه‌های شنبلیله حاوی پیش‌سازهای هورمون هستند که تولید شیر را افزایش می دهند. برخی دانشمندان معتقدند که این اثر امکان‌پذیر است چراکه بافت سینه‌ها غدد عرقی هستند که تغییر شکل داده‌اند و شنبلیله تولید عرق را تحریک می‌کند.

طریقه تهیه و مصرف دمنوش شنبلیله و گزنه و گشنیز:

حد مجاز مصرف	دوزهای خوراکی زیر در تحقیق‎‌های علمی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند: – دیابت: 100-5 گرم پودر دانه شنبلیله روزانه به یک یا دو وعده غذایی افزوده شد و به مدت 4 روز تا 3 سال مورد استفاده قرار گرفت. دوز 1 گرم روزانه عصاره دانه‌های شنبلیله مورد استفاده قرار گرفت. – قاعدگی دردناک (دیسمنوره): 2700-1800 میلی گرم از پودر دانه شنبلیله روزانه 3 مرتبه برای 3 روز اول قاعدگی، به دنبال آن 900 میلی گرم روزانه 3 مرتبه برای مابقی روزهای بین دو دوره قاعدگی استفاده شد. – افزایش میل جنسی: 600 میلی گرم عصاره دانه شنبلیله روزانه برای دو دوره قاعدگی. – بهبود عملکرد جنسی: 600 میلی گرم عصاره دانه شنبلیله روزانه به تنهایی یا همراه با منیزیم (دوز 34 میلی‌گرم)، روی (دوز 30 میلی گرم) و ویتامین B6 (دوز 10 میلی گرم) به مدت 12-6 هفته مورد استفاده قرار گرفت.
بهترین زمان مصرف	1 تا 2 ساعت قبل یا بعد از غذا.
کاربرد در طب قدیم	طبق نظر کارشناسان طب سنتی ایران، شنبلیله طبیعتی خشک و گرم دارد و برگ های آن برای تسکین سرفه سرد، اسپلنومگالی (بزرگ شدن طحال)، هپاتیت و کمردرد کاربرد داشته است. همچنین دانه‌های این گیاه به عنوان نرم‌کننده موضعی، ضمادی برای التهاب موضعی و به عنوان تسکین‌دهنده برای کاهش درد مفاصل (آرترالژیا) استفاده شده‌اند. دمنوش این گیاه مخلوط با عسل برای درمان آسم و اِدِم‌های داخلی توصیه می شود. طبق نوشته‌های بدست آمده از تمدن‌های باستانی، شنبلیله یکی از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی مورد استفاده در روم و مصر برای سهولت زایمان و افزایش جریان شیر است. حتی امروزه، زنان مصری این گیاه را به عنوان چای Hilba برای تسکین دردهای قاعدگی و آرامش مشکلات معده استفاده می‌کنند. در طب سنتی چین این گیاه برای تقویت بدن، درمان ضعف بدن و نقرس استفاده شده است. در کشورهای شرقی افراد با اندام بسیار لاغر و ضعیف از این گیاه به منظور بدنی قوی و پرورش یافته استفاده کردند. در طب سنتی هندوستان به عنوان یک تونیک (نیروزا) و همچنین محرک شیر مادر و به عنوان یک ادویه استفاده شده است. طبق متون آیورودا، این گیاه داروی مقوی میل جنسی است. در سودان دانه‌ها کاربرد زیاد به‌ویژه در طب سنتی دارند. دانه‌های کامل به عنوان ضد اسید و برعلیه دیسنتری (اسهال خونی) و اختلالات معده بلعیده می‌شوند. شنبلیله توسط زنان شیرده به شکل یک حریره رقیق استفاده می شود. گیاه‌شناسان چینی از آن برای مشکلات کلیوی و بیماری‌های مؤثر بر دستگاه تولید مثلی مردان استفاده کردند. دانه‌های مغذی در طول دوره بهبودی و برای افزایش وزن به‌ویژه در موارد بی‌اشتهایی به بیمار داده می‌شوند. اثر تسکین‌دهندگی دانه‌ها آن‌ها را در درمان گاستریت (ورم معده) و زخم‌های معده ارزشمند می‌کند. دانه‌های شنبلیله تنفس بد بو را از بین می برند. این گیاه عملکرد مفیدی بر پاکسازی خون و سیستم لنفاوی دارد؛ باعث تعریق می‌شود و به سم‌زدایی بدن کمک می کند؛ به همراه لیموترش و عسل تب را پایین می‌آورد. شنبلیله اغلب در بسیاری از چای‌ها و سایر محصولات استفاده می‌شود که به تعادل هورمون‌های زنان و یا رشد سینه کمک می‌کند.

حد مجاز مصرف

دوزهای خوراکی زیر در تحقیق‎‌های علمی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند:

– دیابت: 100-5 گرم پودر دانه شنبلیله روزانه به یک یا دو وعده غذایی افزوده شد و به مدت 4 روز تا 3 سال مورد استفاده قرار گرفت. دوز 1 گرم روزانه عصاره دانه‌های شنبلیله مورد استفاده قرار گرفت.

– قاعدگی دردناک (دیسمنوره): 2700-1800 میلی گرم از پودر دانه شنبلیله روزانه 3 مرتبه برای 3 روز اول قاعدگی، به دنبال آن 900 میلی گرم روزانه 3 مرتبه برای مابقی روزهای بین دو دوره قاعدگی استفاده شد.

– افزایش میل جنسی: 600 میلی گرم عصاره دانه شنبلیله روزانه برای دو دوره قاعدگی.

– بهبود عملکرد جنسی: 600 میلی گرم عصاره دانه شنبلیله روزانه به تنهایی یا همراه با منیزیم (دوز 34 میلی‌گرم)، روی (دوز 30 میلی گرم) و ویتامین B6 (دوز 10 میلی گرم) به مدت 12-6 هفته مورد استفاده قرار گرفت.

بهترین زمان مصرف

1 تا 2 ساعت قبل یا بعد از غذا.

کاربرد در طب قدیم

طبق نظر کارشناسان طب سنتی ایران، شنبلیله طبیعتی خشک و گرم دارد و برگ های آن برای تسکین سرفه سرد، اسپلنومگالی (بزرگ شدن طحال)، هپاتیت و کمردرد کاربرد داشته است.
همچنین دانه‌های این گیاه به عنوان نرم‌کننده موضعی، ضمادی برای التهاب موضعی و به عنوان تسکین‌دهنده برای کاهش درد مفاصل (آرترالژیا) استفاده شده‌اند.
دمنوش این گیاه مخلوط با عسل برای درمان آسم و اِدِم‌های داخلی توصیه می شود.
طبق نوشته‌های بدست آمده از تمدن‌های باستانی، شنبلیله یکی از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی مورد استفاده در روم و مصر برای سهولت زایمان و افزایش جریان شیر است. حتی امروزه، زنان مصری این گیاه را به عنوان چای Hilba برای تسکین دردهای قاعدگی و آرامش مشکلات معده استفاده می‌کنند.
در طب سنتی چین این گیاه برای تقویت بدن، درمان ضعف بدن و نقرس استفاده شده است. در کشورهای شرقی افراد با اندام بسیار لاغر و ضعیف از این گیاه به منظور بدنی قوی و پرورش یافته استفاده کردند.
در طب سنتی هندوستان به عنوان یک تونیک (نیروزا) و همچنین محرک شیر مادر و به عنوان یک ادویه استفاده شده است. طبق متون آیورودا، این گیاه داروی مقوی میل جنسی است.
در سودان دانه‌ها کاربرد زیاد به‌ویژه در طب سنتی دارند. دانه‌های کامل به عنوان ضد اسید و برعلیه دیسنتری (اسهال خونی) و اختلالات معده بلعیده می‌شوند. شنبلیله توسط زنان شیرده به شکل یک حریره رقیق استفاده می شود.
گیاه‌شناسان چینی از آن برای مشکلات کلیوی و بیماری‌های مؤثر بر دستگاه تولید مثلی مردان استفاده کردند. دانه‌های مغذی در طول دوره بهبودی و برای افزایش وزن به‌ویژه در موارد بی‌اشتهایی به بیمار داده می‌شوند. اثر تسکین‌دهندگی دانه‌ها آن‌ها را در درمان گاستریت (ورم معده) و زخم‌های معده ارزشمند می‌کند. دانه‌های شنبلیله تنفس بد بو را از بین می برند. این گیاه عملکرد مفیدی بر پاکسازی خون و سیستم لنفاوی دارد؛ باعث تعریق می‌شود و به سم‌زدایی بدن کمک می کند؛ به همراه لیموترش و عسل تب را پایین می‌آورد. شنبلیله اغلب در بسیاری از چای‌ها و سایر محصولات استفاده می‌شود که به تعادل هورمون‌های زنان و یا رشد سینه کمک می‌کند.